Rock and roll ‒ oznacza współczesny rodzaj muzyki rozrywkowo-tanecznej […]; odznacza się z reguły nieciekawym i często nonsensownym tekstem w postaci powtarzanych bezmyślnie słów […] ‒ pisał w Słowniczku muzycznym Jerzy Habela. Czasami trudno nie zgodzić się z autorem, jednak nierzadko twórcy muzyki popularnej mają nam do przekazania więcej niż tylko nachalne rymy. Wiele piosenek, teledysków, a czasem nawet okładek płyt współczesnych ambitnych twórców niosą ze sobą głębszy przekaz. Chwila refleksji może sprawić, że w danym utworze odnajdziemy inspiracje różnymi dziedzinami sztuki ‒ literaturą, malarstwem, filmem, muzyką poważną lub twórczością „kolegów po fachu”.
LITERATURA
FLORENCE + THE MACHINE
Florence Welch to charyzmatyczna liderka zespołu Florence And The Machine. Artystka znana jest między innymi ze swojego zamiłowania do książek – założony został nawet klub książkowy pod jej patronatem. Od dzieciństwa zapoznawała się z literaturą światowych klasyków. Nic więc dziwnego, że w swojej twórczości inspiruje się niektórymi z nich.
What the Water Gave Me to piosenka, które znalazła się na drugim studyjnym krążku zespołu, pt. Ceremonials. Jej nazwa pochodzi od obrazu Fridy Kahlo – ale o tym więcej napiszę w kolejnym artykule. Florence przyznaje się jednak, że pisząc tekst tego utworu, inspirowała się również Virginią Woolf – historią pisarki oraz jej samobójstwem (utopiła się, wypełniając swoje kieszenie kamieniami). Florence sama przyznaje w wywiadzie: Zaczęłam myśleć o sile wody, jak u Virginii Woolf, i o poczuciu owładnięcia. W tekście piosenki można znaleźć także konkretne odniesienia do postaci Virgini oraz jej ostatniej powieści – Fal: Lay me down, let the only sounds be the overflow, pockets full of stones.
Część osób uważa, że nie jest to jedyna piosenka, w której Florence Welch inspirowała się Virginią Woolf. W słowach utworu Landscape, który znalazł się na rozszerzonej edycji Ceremonials, doszukują się nawiązań do powieści Do latarni morskiej. Nie jest to jednak potwierdzone przez samą artystkę. Pozostaje nam więc zapoznać się z powieścią Virginii Woolf oraz tekstem piosenki i samemu ocenić.
KATE BUSH
Brytyjska piosenkarka zadebiutowała w 1978 roku singlem Wuthering Heights. Nazwa utworu nieprzypadkowo pokrywa się z tytułem jedynej powieści Emily Brontë ‒ Kate Bush, pisząc go, inspirowała się bowiem Wichrowymi Wzgórzami. Bush jako nastolatka zapoznała się z filmową adaptacją książki, nakręconą przez BBC. Zachwycona atmosferą grozy, przeczytała powieść i podobno stworzyła słowa utworu w jedną noc. Tekst piosenki pisany jest z perspektywy Catherine Earnshaw, głównej bohaterki, która mówi o swojej miłości do Heatcliffa.
ARCTIC MONKEYS
Arctic Monkeys to brytyjski boysband z Sheffield. Większość z nas kojarzy ich twórczość z tekstami opowiadającymi o zwykłych rzeczach w niezwykły sposób. Autorem niemal wszystkich tekstów jest Alex Turner ‒ frontman zespołu. Jednak na ostatnim krążku ‒ AM, znaleźć możemy tekst, który nie wyszedł spod pióra wokalisty. Jest to I wanna be yours ‒ utwór, który zamyka cały album. Słowa do tej piosenki są wierszem o tej samej nazwie, który napisał John Cooper Clarke. Aleksowi I wanna be yours spodobał się już, gdy miał 17 lat i omawiali go na lekcjach angielskiego w szkole. Podczas pracy nad płytą postanowił, aby razem z kolegami nagrali własną wersję tego utworu.
THE ROLLING STONES
Brytyjski zespół rockowy wydał w 1968 roku piosenkę zatytułowaną Sympathy for the Devil (Współczucie dla Szatana). Przedstawiony w utworze Lucyfer ‒ podobnie jak w powieści Mistrz i Małgorzata Michaiła Bułhakowa ‒ jest dobrze wychowanym, eleganckim mężczyzną. Belzebub z dzieła rosyjskiego pisarza był świadkiem wielu wydarzeń i rozmawiał z licznymi znanymi postaciami historycznymi, m.in. z Emmanuelem Kantem. Mick Jagger wcielający się w Szatana również opowiada ze swojej perspektywy o momentach zapisanych na kartach historii, m.in. ukrzyżowania Jezusa. Jest zdziwiony, gdy dwaj literaci ‒ Ponyriow i Berlioz ‒ stwierdzają, że Jezus nie istniał. Woland (tak w powieści nazywa się Szatan) zaczyna opowiadać mężczyznom historię Poncjusza Piłata, która jest dowodem na istnienie Chrystusa. W tekście piosenki pojawia się wyraźne nawiązanie do tego fragmentu powieści: And I was ‘round when Jesus Christ / Had his moment of doubt and pain / Made damn sure that Pilate / Washed his hands and sealed his fate.
DAVID BOWIE
W 1974 roku artysta wydał płytę zatytułowaną Diamond Dogs. Początkowo album miał być w całości poświęcony znanej powieści George’a Orwella Rok 1984. Niestety, spadkobiercy pisarza nie wyrazili zgody na wykorzystanie praw autorskich. Bowie musiał więc poprzestać na „luźnej inspiracji” dziełem. Na krążku znajdują się jednak dwie piosenki wyraźnie nawiązujące do Roku 1984: Big Brother oraz – jakżeby inaczej – 1984.
Big Brother (Wielki Brat) to zwrot do osoby, która ma wszystkich sobie podporządkować i ubezwłasnowolnić (Someone to fool us, someone like you, […] you made everyone and you’ve been everywhere). W powieści Wielki Brat był człowiekiem, którego nikt nigdy nie widział i nie wiadomo było, czy tak naprawdę w ogóle istnieje. Wszyscy mieszkańcy Oceanii musieli go jednak wielbić i uważać za jedyne dobro (We want you, Big Brother).
1984 przedstawia w skrócie opisaną w książce rzeczywistość opowiedzianą z perspektywy głównego bohatera – Winstona Smitha. Mężczyzna próbuje sobie przypomnieć życie przed rewolucją, zanim Partia przejęła władzę i zaczęła manipulować ludźmi (I’m looking for a reason that I knew in ‘65/ Before the savage jaw of 1984).
LANA DEL REY
Teksty tej amerykańskiej piosenkarki kojarzymy najczęściej z historiami o nieszczęśliwej miłości, które raczej nie niosą ze sobą większej wartości artystycznej. Warto wiedzieć jednak, że także Lana Del Rey w niektórych piosenkach inspirowała się pisarzami oraz ich dziełami.
Artystka deklaruje się jako fanka Lolity Wladimira Nobokova, co potwierdzić mogą wielokrotne nawiązania do tej powieści. W piosence Off to the Races występują słowa Light of my life, fire of my loins. Jest to bezpośredni cytat z powieści Nabokova.
W Gods and Monsters możemy się zaś doszukiwać inspiracji sceną, w której Lolita traci dziewictwo ze swoim ojczymem w motelowym pokoju. Świadczą o tym wersy Headed towards fucked up holidays, motel sprees, sprees […], It’s innocence lost, innocence lost. W tej samej piosence znajdujemy także cytat Oscara Wilde’a Life imitates art.
Oprócz tego Lana napisała także utwór, który nazwała Lolita.
Piosenkarka inspirowała się również Mechaniczną Pomarańczą Anthony’ego Burgessa. To właśnie w tej powieści po raz pierwszy użyto terminu ultraviolence (ultraprzemoc). Tak właśnie Lana Del Rey zatytułowała swój drugi album oraz jedną z piosenek, która się na nim znalazła.
Aleksandra Szyguła